خشکسالی و کمآبی رودخانه هیرمند بحران زیستمحیطی
حسن کرمیزاده در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی عصر هامون، بیان کرد: شهرستان هامون با دارابودن حدود ۵۰۰ هزار هکتار اراضی ملی پس از شهرستان نیمروز دومین شهرستان بزرگ از نظر وسعت در شمال استان سیستان و بلوچستان به شمار میرود. این شهرستان دارای انواع اراضی از جمله جنگلی، بیابانی و مرتعی بوده و به واسطه موقعیت جغرافیایی خود در تیررس کانونهای بحرانی ریزگردها قرار دارد. تأثیر ریزگردها بر هامون و روستاهای اطراف آن نسبت به شهرستانهای مجاور بهمراتب کمتر بوده است.
اقدامات منابع طبیعی در نهالکاری و تثبیت خاک
وی افزود: اداره منابع طبیعی شهرستان هامون تاکنون اقدامات مؤثری در راستای کاهش اثرات ریزگردها و مقابله با بیابانزایی انجام داده است. از جمله این اقدامات میتوان به نهالکاری در شهر علیاکبر اشاره نمود و در شهر علیاکبر ۳۰ هکتار از اراضی بالادست شهر بهعنوان کانون برداشت شناسایی شده بود که با اجرای موفق درختکاری، تثبیت خاک به طور چشمگیری حاصل شد.
کرمیزاده خاطرنشان کرد: طرحهای حفاظتی و قرق در مناطق بحرانی اجرا شد از جمله آنها ممانعت از ورود دام به مراتع در فصل قرق، توزیع کنسانتره و تنور گازی در سنوات گذشته اشاره کرد و در حال حاضر دو کانون بحرانی اصلی برداشت ریزگردها در شهرستان شناسایی شده است. منطقه شیله و فیروزهای از کانونهای برداشت ریزگردها است.
مدیریت روان آبها و اجرای بندهای خاکی
کرمیزاده تصریح کرد: از دیگر اقدامات مهم این اداره میتوان به پخش سیلاب در زمانی که رودخانه هیرمند آورد آب دارد به سطح مراتع و کانونهای بحرانی در مراتع انجام داده، احداث بندهای خاکی و کنترل روان آبها و هدایت آن در مخازن سدها اشاره کرد. همچنین طرحهای مقابله با چراهای غیرمجاز نیز با موفقیت اجرا شده است.
وی در خصوص اراضی کشاورزی تشریح کرد: اراضی کشاورزی در حیطه اختیارات منابع طبیعی قرار ندارد. منابع طبیعی صرفاً در اراضی ملی میتواند ورود کند و زمینهای کشاورزی با مالکیت خصوصی خارج از حدود شرح وظایف این اداره است. حمایت از کشاورزان و تثبیت خاک در این اراضی از جمله وظایف جهاد کشاورزی است و در زمینه گونههای درختی مناسب اقلیم سیستان نیز درخت “گز شاهی که بهعنوان مقاومترین گونه بومی شناخته میشود. این درخت باتحمل اختلاف دمای زیاد سازگاری بالایی با شرایط سخت اقلیمی منطقه داشته و نقش مؤثری در مهار ریزگردها دارد.
منابع طبیعی؛ نهاد حاکمیتی برای حفاظت از اراضی ملی
رئیس اداره منابع طبیعی هامون گفت: اداره منابع طبیعی شهرستان هامون بهعنوان یک نهاد حاکمیتی وظیفه حفاظت از اراضی ملی و منابع طبیعی را برای نسلهای آینده بر عهده دارد و یک سازمان خدماترسانی نیست.
وی خاطرنشان کرد: قرقبانان به همراه همیاران طبیعت، وظیفه دارند از اراضی ملی، همچنین مبارزه با زمینخواری و جلوگیری از قاچاق چوب، و غیره حفاظت نمایند. باید توجه داشت که حفاظت از درختان موجود بهمراتب مهمتر از کاشت درختان جدید است؛ زیرا در شرایط فعلی با بحران شدید بیآبی حتی تأمین آب جهت نهالکاری بهسختی انجام میشود.
لزوم بازنگری در سیاستهای منابع طبیعی
کرمیزاده افزود: در چنین شرایطی باید در سیاستهای منابع طبیعی بازنگری صورت گیرد و از روشهای جدید و نوین استفاده شود. منطقه سیستان با اقلیم خشک، بارندگی کمتر از ۵۰ میلیمتر در سال و طوفانهای متعدد، دیگر ظرفیت روشهای قدیمی را ندارد. دمای منطقه نیز نسبت به سالهای گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
رئیس اداره منابع طبیعی هامون اشاره کرد: عدم بارندگی، افزایش شدید دما، بادهای ۱۲۰روزه، تبخیر بالا (حدود ۴۰۰۰ میلیمتر در سال) و خشکی رودخانه هیرمند به دلیل احداث سد و انحراف مسیر آب در کشور افغانستان، همگی دستبهدست هم دادهاند تا وضعیت منابع طبیعی منطقه را بحرانیتر از همیشه کنند.
تبدیل اراضی کشاورزی به کانونهای ریزگرد
وی افزود: عدم آورد آب در رودخانه هیرمند و نبود آب باعث شده تا اراضی کشاورزی منطقه که زیر کشت گندم، جو و صیفیجات بودند به علت عدم کشاورزی به کانونهای بحرانی گردوغبار و ریزگرد به همراه دریاچه هامون نیز به یکی از اصلیترین کانونهای ریزگرد بدل شده است.
کرمیزاده مطرح کرد: برخی اقدامات و مطالعات توسط منابع طبیعی انجام شده. این پروژهها نیاز به دادهبرداری و ارزیابی علمی دارند و هنوز نمیتوان درباره میزان اثربخشی آنها قضاوت کرد. پیگیری مسائل مربوط به حقآبه خارج از حیطه وظایف سازمان منابع طبیعی است و در حوزه دیپلماسی و تصمیمگیری وزارت امور خارجه، وزارت نیرو و سازمان محیطزیست قرار دارد. اما آنچه که مشخص است شرایط زیستمحیطی منطقه سیستان نیاز به اقدامات جدی، علمی و هماهنگ در سطوح ملی دارد.
تشدید فرسایش بادی در پی خشکسالی و تخریب پوشش گیاهی
وی گفت: در سالهای اخیر خشکسالی شدید، نبود پوشش گیاهی، بافت سست خاک و تردد مکرر وسایل نقلیه و دام موجب تخریب پیدرپی اراضی منطقه شده است. این عوامل ارتباط مستقیمی با افزایش شدت باد و تولید ریزگردها دارند؛ چراکه با کاهش رطوبت خاک و عدم پوشش گیاهی، فرسایش بادی تشدید میشود.
رئیس اداره منابع طبیعی هامون خاطرنشان کرد:سازمان منابع طبیعی مطالعات متعددی را در حوزه، آبخیزداری و ذخیرهسازی منابع آبی آغاز کرده است. بهویژه در غرب سیستان، معاونت آبخیزداری این سازمان در تلاش است با اجرای طرحهای مطالعاتی و اجرایی امکان ذخیرهسازی روان آبها را بررسی کند. این منطقه با گسترهای حدود دو میلیون هکتار، ظرفیت بالایی برای اجرای چنین طرحهایی دارد.
ظرفیت غرب سیستان برای انتقال آب به شرق
وی افزود: امکان ذخیرهسازی از روان آبهای فصلی در غرب سیستان وجود دارد و میتوان این منابع آبی را ذخیره و هدایت نمود به اراضی تخریب یافته در شرق سیستان و در تثبیت کانونهای ریزگرد نقش ایفا کند. باوجود این تلاشها، ذخایر آبی بسیار محدودند و اولویت با تأمین آب شرب است.
رئیس اداره منابع طبیعی هامون گفت: متأسفانه شرایط اقلیمی در حال وخیمتر شدن است. تغییرات اقلیمی و افزایش بیسابقه دما، وقوع طوفانهای بیشتر و کاهش بارندگیها همه از واقعیتهای امروز منطقه سیستاناند.
کریمیزاده افزود: شدت وقوع طوفانها و افزایش تعداد روزهای همراه با ریزگرد، میانگین وقوع این پدیدهها افزایش چشمگیری یافته است. در این میان سازمان محیطزیست، منابع طبیعی و سایر نهادهای ذیربط اقداماتی در دست اجرا دارند؛ اما به دلیل وسعت زیاد اراضی و محدودیت منابع، چالشها همچنان پابرجاست.
انتهای خبر/
